Les 14

Alle internationale woorden blijven onveranderd, maar ... zij nemen de spelling en de uitspraak over van het Esperanto.

telefoon telefono
telegrafie telegrafio
machine maŝino
theorie teorio

Voorvoegsels

In het Nederlands kennen we de woorden schoonzoon, schoonvader, schoonmoeder, schoonzuster, enz. Dit Nederlandse voorvoegsel drukt een verwantschap uit die door huwelijk is ontstaan. In het Esperanto hebben we daarvoor ook een voorvoegsel en wel bo-:

vader patro schoonvader bopatro
zuster fratino schoonzuster bofratino
broer frato zwager bofrato

Let op! ouders = gepatroj, schoonouders = bogepatroj. Het is niet gebruikelijk in zo'n geval 'ge-' voor ' bo-' te plaatsen.
Het voorvoegsel dis- geeft een verspreiding, een verdeling aan (uiteen, verspreid, naar alle kanten, rond-):

iri gaan disiri uiteengaan
sendi zenden dissendi rondzenden
bati slaan disbati uiteenslaan
semi zaaien dissemi rondstrooien

Achtervoegsels

Het achtervoegsel -er geeft het kleinste gedeelte aan, van wat door het stamwoord wordt aangeduid:

pano brood panero broodkruimel
sablo zand sablero zandkorrel
neĝo sneeuw neĝero sneeuwvlok
mono geld monero geldstuk
ligno hout lignero houtsplinter
pluvo regen pluvero regendruppel
fajro vuur fajrero vonk

Verwar dit achtervoegsel niet met het achtervoegsel -ar in arbaro (bos) (zie les 12).

Het achtervoegsel -ebl betekent: kan worden ge...:

legi lezen legebla wat gelezen kan worden, dus: leesbaar
vidi zien videbla zichtbaar
trinki drinken trinkebla drinkbaar
atingi bereiken atingebla bereikbaar
uzi gebruiken uzebla bruikbaar
aŭdi horen aŭdebla hoorbaar

Je ziet, dat bij deze voorbeelden 'ebl' overeenkomt met ons achtervoegsel 'baar'. Soms komt het ook overeen met onze uitgang 'lijk'. Akcepti = aannemen, akceptebla = aannemelijk. In andere gevallen kunnen we het niet met een Nederlands woord vertalen, dat eindigt op 'baar' of 'lijk'. La domo estas aĉetebla = het huis is koopbaar??? In zo'n geval vertalen we: het huis is te koop. De man is te overtuigen = la viro estas konvinkebla (konvinki = overtuigen).

nieuwe woorden
rompi breken
vitro glas
kajero schrift
kuri rennen
tro te
rivero rivier
kurteno gordijn
lui huren
aparteni al behoren aan/zijn van
ĉiuj alle/iedereen
diligenta ijverig/vlijtig
opinii menen/van mening zijn
ĉiuj alle(n)

Oefenen