Les 6

Ontleden

In de zin: "De jongen speelt in de tuin" noemen we 'speelt' het gezegde want dit duidt de handeling aan die er plaats vindt. 'De jongen' is het onderwerp want dit duidt de persoon of het ding aan, die/dat de handeling verricht. 'In de tuin' noemen we een bepaling (van plaats).

Bepalingen met en zonder voorzetsel

Een voorzetsel is een woord dat een verband aanduidt tussen meerdere zelfstandigheden. in, aan, voor, van, uit, boven, over, enz. De vertaling van de zin "De jongen speelt in de tuin" is: "La knabo ludas en la ĝardeno."
'La knabo' is het onderwerp, 'ludas' is het gezegde, 'en la ĝardeno' is een bepaling met voorzetsel (b.m.v.).
Hier volgen nog een paar zinnen:

• La birdo sidas sur la domo (b.m.v.)
• La ŝuoj staras antaŭ la seĝo (b.m.v.)
• La knabino kuŝas en la lito (b.m.v.)
• Ni promenas al la urbo (b.m.v.).

Nu bekijken we de volgende zin: "De vader schrijft een brief". Ook in deze zin onderscheiden we weer: 'De vader' is het onderwerp, 'schrijft' is het gezegde, 'een brief' is een bepaling. Maar zoals je ziet staat hierin geen voorzetsel, zoals in de bovenstaande zinnen. Daarom noemen we deze bepaling een bepaling zonder voorzetsel (b.z.v.).
Deze bepaling zonder voorzetsel die het antwoord is op de vraag: "Wat wordt er geschreven, gegeten, verkocht, gezien, etc." noemen we in de Nederlandse grammatica het lijdend voorwerp.
De vertaling van de zin "De vader schrijft een brief" is "La patro skribas leteron". Let op de n achter 'letero'! Zo ook: De jongen eet een appel = La knabo manĝas pomon. Het meisje verkoopt bloemen = La knabino vendas florojn.

Vergelijk nu deze vertalingen eens met de eerder gegeven zinnen dan zal het je duidelijk zijn, dat we de volgende regels kunnen opstellen:

• Bepalingen zonder voorzetsel krijgen een -n.
• Bepalingen met een voorzetsel krijgen geen -n.

Vergelijk ook eens de volgende zinnen:

Mi havas belan libron.	Ik heb een mooi boek.
Mi havas belajn librojn.	Ik heb mooie boeken.

Je ziet dan dat het bijvoeglijk naamwoord weer dezelfde uitgang krijgt als het zelfstandig naamwoord waarbij het hoort en dat in het meervoud de -n achter de -j komt. Een bepaling (met of zonder voorzetsel) hoeft niet altijd achteraan de zin te staan:

En la ĝardeno (b.m.v.) ludas la infanoj.	In de tuin spelen de kinderen.
Pipon (b.z.v.) fumas la patro.	Een pijp rookt vader.
Sabaton (b.z.v.) ni iris al la parko (b.m.v.).	Zaterdag gingen wij naar het park.

De plaats, waar de bepaling in de zin staat, heeft geen invloed op het wel of niet gebruiken van de -n.

Nog een aantal voorbeelden:

Nieuwe woorden

Oefenen