Les 3
Kapjesletters
In deze les worden de laatste letters besproken die in vergelijking met de Nederlandse taal een afwijkende uitspraak en schrijfwijze hebben. Het Esperanto heeft namelijk een aantal letters die het Nederlands niet kent, de zogenaamde kapjesletters.
Helaas kunnen we deze letters met kapjes erop niet zonder meer op het scherm zetten. En lukt het ons via bepaalde programma's wel dan blijken ze via email niet goed over te komen. Daar is door esperantisten die via internet contact hebben met elkaar, onder andere het volgende op gevonden: In plaats van een kapje (^) boven de letter schrijven we een dakje (^) voor de letter. Als je dat ook bij de te vertalen zinnen zo doet komt het kapje op de letter te staan nadat je controleer hebt aangeklikt.
De ĉ spreekt men uit als tsj in 'fietsje' of 'koetsje':
| la ĉambro |
de kamer |
| la ĉerizo |
de kers |
| la ĉapelo |
de hoed |
| dimanĉo |
zondag |
| la ĉielo |
de hemel/lucht |
| la ĉagreno |
het verdriet |
| la ĉokolado |
de chokolade |
| la ĉapo |
de pet/muts |
| la voĉo |
de stem |
De ĝ wordt uitgesproken als dzj als in het Engelse woord 'gentleman':
| la etaĝo |
de etage |
| la fromaĝo |
de kaas |
| la vizaĝo |
het gezicht |
| la seĝo |
de stoel |
| la paĝo |
de bladzijde |
| la ĝardeno |
de tuin |
| la ĝojo |
de vreugde |
| manĝi |
eten |
| preĝi |
bidden |
| loĝi |
wonen |
De ĥ wordt uitgesproken als ch in 'kachel':
| la eĥo |
de echo |
| la ĥaoso |
de chaos |
De ĵ wordt uitgesproken als zj in het Franse woord 'bonjour' of 'journaal'.
| ĵaluza |
jaloers |
| ĵeti |
werpen/gooien |
| la ĵurnalo |
de krant |
De ŝ wordt uitgesproken als sj in 'sjouwen'.
| la ŝafo |
het schaap |
| la tapiŝo |
het vloerkleed |
| la poŝo |
de zak |
| la ŝtono |
de steen |
| la buŝo |
de mond |
| la ŝranko |
de kast |
Tenslotte kent het Esperanto nog twee zogenaamde tweeklanken:
- De aŭ met een boogje (de onderste helft van een cirkel) op de u. Deze tweeklank wordt uitgesproken als auw in flauw en gauw.
- De eŭ met net zo'n boogje op de u, wordt uitgesproken als ew.
Omdat het boogje moeilijk te typen is zetten we in deze cursus een asterisk (*) achter de u. Mensen die met een tekstverwerker werken zetten vaak een circumflex (~) op de u. In de oefeningen verschijnt het boogje op de u wanneer je achter de u een * hebt gezet.
| aŭdi |
horen |
| morgaŭ |
morgen |
| ankaŭ |
ook |
| ĵaŭdo |
donderdag |
| Eŭropo |
Europa |
| neŭtrala |
neutraal |
Let op! Zou men bij deze tweeklanken het boogje boven de letter u vergeten, dan zou men een geheel ander woord met een geheel andere uitspraak krijgen. Bijv. neŭtrala wordt uitgesproken als 'newtrala', maar 'neutrala' zou men moeten uitspreken als 'ne-u-tra-la'!
Hiermee is de uitspraak van alle letters behandeld want de q, w, x en y komen in het Esperanto namelijk niet voor.
Werkwoorden
In de vorige les leerden wij de onbepaalde wijs en de tegenwoordige tijd. Als de handeling gisteren of verleden jaar plaats vond dan spreekt men van de verleden tijd, moet de handeling nog gebeuren dan spreekt men dan de toekomende tijd. In het Esperanto is aan de uitgang van het werkwoord te zien welke tijd wordt gebruikt.
De uitgang van de tegenwoordige tijd is as. (Denk maar aan de a in 'vandaag').
De uitgang van de verleden tijd is is. (Denk aan de i in 'gisteren').
De uitgang van de toekomende tijd is os. (Denk aan de o in 'morgen').
Tegenwoordige tijd:
| mi falas |
ik val |
| vi falas |
jij/u valt |
| li falas |
hij valt |
| ŝi falas |
zij valt |
| ĝi falas |
het valt |
| ni falas |
wij vallen |
| vi falas |
jullie vallen |
| ili falas |
zij vallen |
Verleden tijd:
| mi falis |
ik viel |
| vi falis |
jij/u viel |
| li falis |
hij viel |
| ŝi falis |
zij viel |
| ni falis |
wij vielen |
| vi falis |
jullie vielen |
| ili falis |
zij vielen |
Toekomende tijd:
| mi falos |
ik zal vallen |
| vi falos |
jij/u zal vallen |
| li falos |
hij zal vallen |
| ŝi falos |
zij zal vallen |
| ĝi falos |
het zal vallen |
| ni falos |
wij zullen vallen |
| vi falos |
jullie zullen vallen |
| ili falos |
zij zullen vallen |
Oefen dit ook met de reeds bekende werkwoorden.
Nieuwe woorden
| kuŝi |
liggen |
| paroli |
spreken/praten |
| flugi |
vliegen |
| labori |
werken |
| la salono |
de zaal |
| la maro |
de zee |
| la homo |
de mens |
| la plafono |
het plafond |
| la nomo |
de naam |
| la kato |
de kat |
| la skatolo |
de doos |
| kiu? |
wie? |
| tri |
drie |
| kvar |
vier |
| la objekto |
het voorwerp |
| inter |
tussen |
| nova |
nieuw |
| flava |
geel |
| kun |
met |
| ruĝa |
rood |
| apud |
naast |
| mia |
mijn |
| nia |
onze |
| al |
naar |
| devi |
moeten |
| interesa |
interessant |
| nun |
nu |
| la tagoj de la semajno |
de dagen van de week |
| dimanĉo |
zondag |
| lundo |
maandag |
| mardo |
dinsdag |
| merkredo |
woensdag |
| ĵaŭdo |
donderdag |
| vendredo |
vrijdag |
| sabato |
zaterdag |
Denk om de uitspraak! Klemtoon altijd op de een na laatste lettergreep!
Tip! Leer steeds alle woorden en repeteer de woorden uit de vorige lessen.