Les 2

Uitspraak

In de vorige les zagen we, dat de meeste medeklinkers worden uitgesproken als in het Nederlands. De volgende medeklinkers vertonen in de uitspraak een afwijking.

De c wordt uitgesproken als ts in 'tsaar' of 'niets':

la paco de vrede
la celo het doel
la placo  het plein

De g wordt uitgesproken als de k in 'zakdoek' of in het Duitse woord 'gut' of in het Engelse woord 'go':

la tago de dag
la cigaro de sigaar
la negro de neger
la glaso het glas
la fingro de vinger
la angulo de hoek
la gazeto de krant

De v wordt uitgesproken als de Nederlandse w. In het Esperanto bestaat de letter w niet:

la vango de wang
la vetero het weer
la viro de man
la divano de divan
la vazo de vaas
la avo de grootvader
la vino de wijn
la vivo het leven

Bijvoeglijke naamwoorden

In les 1 zagen we wat een zelfstandig naamwoord is. Deze zelfstandige naamwoorden kunnen eigenschappen hebben. de lange man, het zwarte schaap, de grote liefde, het koude weer. De vetgedrukte woorden heten bijvoeglijke naamwoorden. Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets naders over een zelfstandig naamwoord. In het Esperanto eindigen alle bijvoeglijke naamwoorden op a:

bela mooi
bona goed
granda groot
fremda vreemd
forta sterk

Let op! Het bijvoeglijk naamwoord richt zich in getal (aantal) naar het zelfstandig naamwoord waarbij het hoort, of wel: staat het zelfstandig naamwoord in het meervoud, dan krijgt het bijvoeglijk naamwoord ook de meervoudsuitgang j:

de goede man la bona viro
de goede mannen la bonaj viroj
het mooie kind la bela infano
de mooie kinderen la belaj infanoj

Wat woorden om te leren

nigra zwart verda groen
varma warm blinda blind
griza grijs blua blauw
longa lang juna jong
pala bleek tuta geheel
dika dik sana gezond
bruna bruin kia hoe/wat voor
mola zacht kontenta tevreden
al naar multa veel

Voor de woordvorming bedient men zich in het Esperanto van:

Voorvoegsels en achtervoegsels

Het achtervoegsel in duidt het vrouwelijke geslacht van het stamwoord aan, met andere woorden: het achtervoegsel in vormt namen van vrouwelijke personen of dieren:

la patro de vader la patrino de moeder
la frato de broer la fratino de zus
la azeno de ezel la azenino de ezelin
la heroo de held la heroino de heldin
la viro de man la virino de vrouw

Het voorvoegsel mal dient om het tegengestelde uit te drukken:

kontenta  tevreden  malkontenta   ontevreden 
bona goed malbona  slecht
la amo de liefde la malamo de haat
la amiko de vriend la malamiko   de vijand
longa lang mallonga kort

Werkwoorden

Het werkwoord in een zin geeft aan, wat er gebeurt. Bijvoorbeeld: De zangeres hoest. Wat doet de zangeres? Zij hoest. Het werkwoord in deze zin is "hoest". Als een werkwoord niet aangeeft wanneer - dat wil zeggen, in welke tijd - de handeling plaats vindt zegt men, dat het werkwoord in de onbepaalde wijs staat. In het Esperanto heeft de onbepaalde wijs van alle werkwoorden de uitgang i. Zo staan de werkwoorden ook vermeld in een woordenboek. Halen we de i weg dan blijft de stam van het werkwoord over:

zingen kanti vallen fali
slapen dormi wandelen promeni
zitten sidi staan stari
gaan iri zijn esti
hebben havi spelen ludi
lezen legi geven doni
ontvangen ricevi

Meestal drukt het werkwoord ook de tijd van de handeling uit. "De zangeres hoest". Wat doet zij en wanneer doet zij dat? Zij hoest en wel nu, op dit ogenblik. Men zegt dan, dat het werkwoord in de tegenwoordige tijd staat.

Regel: In het Esperanto wordt de tegenwoordige tijd van elk werkwoord gevormd door de uitgang as achter de stam van het werkwoord te plaatsen, ongeacht of dit betrekking heeft op een of meerdere personen, dieren, enz. Voorbeelden:

zingen kanti
ik zing mi kantas
wij zingen ni kantas
u/jij zingt/jullie zingen vi kantas
hij zingt li kantas
zij zingen ili kantas
de kinderen zingen la infanoj kantas
de stad is mooi la urbo estas bela
de steden zijn mooi la urboj estas belaj
de straat is lang la strato estas longa
de straten zijn lang la stratoj estas longaj

Hoe te zeggen:

Goedendag Bonan tagon
Goedemorgen Bonan matenon
Goedenavond Bonan vesperon
Goedenacht Bonan nokton
Alsjeblieft Mi petas/Bonvolu/Jen
Dank je wel Mi dankas/Dankon
Hartelijk bedankt      Koran dankon

Oefenen